ТЕСІК ШАТҚАЛЫНДАҒЫ ҚОЛА ДӘУІРІНІҢ ЖЕРЛЕУ КЕШЕ
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2021.1.11.9.34Түйін сөздер:
Жетысу, Шу-Іле таулары, Тесік шатқалы, қола дәуірі, археологиялық кешен, қорым, петроглифтер, жерлеу дәстүрлері, қыш, заттай құралжабдықтар, petroglyphsАннотация (түйіндеме)
Мақалада Айтау тауындағы шатқалмен аттас Тесік-І қола дәуірі қорымының жерлеу кешенін зерттеу нәтижелері жүйеленген. Кешен қола дәуіріндегі 56 әр түрлі және әр уақыттағы төртбұрышты, тік төртбұрышты және домалақ пішіндегі
қорған және қоршау түріндегі құрылыстардан тұрады. Жерлеу камераларының негізгі түрі тас жәшік пен цисталармен көрсетілген. Тесік шатқалының қола дәуіріндегі жерлеу кешенін зерттеу бұған дейін өңірдегі қалыптасқан археологиялық барлау мен қазба жұмыстары әдістері негізінде жүргізілді.
Тесiк-I қорымының орталық бөлігінде көлемі ~ 14×5,8м тас қоршаулар тізбегінің құрылысы зерттелді, онда тас жәшіктер түріндегі алты жерлеу құрылысы тазартылды. Құрылыстың сипаты мен формасындағы барлық ірі қабір құрылымдары «бесікке»
ұқсайды, бұл ежелгі тұрғындардың өлім туралы діни идеяларымен басқа әлемде қайта туылу актісі ретінде байланысты болуы мүмкін. Қайтыс болғандарды, бүктелген түрде сол жағымен басын батысқа қаратып жерледі. Керамикалық ыдыстар (бір ыдыстан үш ыдысқа дейін) бас жағына қойылды. Қабір ішіндегі сүйек қалдықтарының арасынан алынған заттар (саздан және қоладан жасалған бұйымдар) жерлеу киімдерінің бөлшектері мен әшекейлері болып табылады және олардың әлеуметтік мәртебесін
белгілейді. Кешеннің барлық жерлеулерінің жерлеу тәжірибесінің ерекшеліктеріне қабірге «бүлінген» ыдыс-аяқтың орналастырылуын жатқызуға болады.
Зерттелген кешен біздің дәуірімізге дейінгі XVI–XV ғасырлар аралығындағы Шу-Іле аймағының қола дәуірінің андронов кезеңіндегі ежелгі тұрғындарының аралас Алакөл-Федоров жерлеу дәстүрлерін көрсетеді. Орталық Қазақстан халқымен
қарқынды байланыстар Жетісу және Іле Алатауы тауларындағы Жетісудың басқа аудандарының ежелгі қорымдарынан айтарлықтай айырмашылықтары бар Шу-Іле өзендері аралығындағы жерлеу кешендерінің шеңберін бөліп көрсетуге мүмкіндік
береді. Ары қарай зерттеулердің мақсаты Шу-Іле өзендері аралығындағы жерлеу кешендерінің бүкіл құрылымын және ежелгі тұрғындардың көрші аймақтармен өзара әлеуметтік-экономикалық және этномәдени байланысының дәрежесін зерттеумен
байланысты
Библиографиялық сілтемелер
Avanesova, N. A. 1991. Kultura pastusheskih plemen epohi bronzy aziatskoy chasti SSSR (po metallicheskim izdeliyam) (Culture of pastoral tribes of the Bronze Age of the Asian part of the USSR (by metal products)). Tashkent: “FAN” Publ. (in Russian).
Berdenov, S.A. 1998. In: Samashev, Z. (ed.) Voprosy arheologii Kazahstana (Issues of archeology of Kazakhstan), 2, 180–190. Almaty; Moscow: “Gylym” Publ. (in Russian).
Voyakin, D. A., Goryachev, A. A., Potapov S.A., Iliin, R. V. 2020. In: Istoriya i arheologiya Semirechiya (History and archaeology of Semrechie), 7, 91–116 (in Russian).
Gass, A., Goryachev, A. A., 2016. In: Vestnik NGU. Seriya istoriya, filologiya. (Bulletin of Novosibirsk State University. Series history, Philology). T. 15, № 5. 85–123 (in Russian).
Goryachev, A. A. 2020. In: Istoriya i arheologiya Semirechiya (History and archaeology of Semrechie), 7, 135–157 (in Russian).
Goryachev, A. A. 2020а. In: Teoriya i praktika arheologicheskih issledovaniy (Theory and practice of archaeological research), 1 (29), 135–151. https://doi.org/10.14258/ tpai(2020)1(29).-09. (in Russian).
Goryachev, A.A., Chernov, M.A. 2017. In Izvestiya NAN RK. Seriya obshchestvennyh i gumanitarnyh nauk (News of the NAS of the Republic of Kazakhstan. Ser. Social Sciences and Humanities), 1 (311), 5–24 (in Russian).
Goryachev, A. A., Chernov, M. A. 2020. In Vestnik KGU im. E.A. Buketova. Seriya Istoriya. Filosofiya. (Bulletin of E.A. Buketov Karagandy State University. History series.Philosophy), 3 (99), 54–70 (in Russian).
Zdanovich, G. B. 1988. Bronzovyi vek Uralo-Kazahstanskih stepey (Bronze Age of the Ural-Kazakhstan steppes.). Sverdlovsk: “Ural university” Publ. (in Russian).
Kadyrbayev, M. K., Kurmankulov, J. 1992. Kultura drevnih skotovodov i metallurgov Sary-Arki (Culture of cattlemen and metallurgists from Sary-Arka). Alma-Ata: “Gylym” Publ. (in Russian).
Kuzmina, E. E. 1986. In: Vostochnyi Turkestan i Srednyaya Asia v sisteme kultur drevnego i srednevekovogo Vostoka (East Turkestan and Central Asia in the system of cultures of the ancient and medieval East). Moscow: “Nauka” Publ., 152–182 (in Russian).
Kupriyanova, E. V. 2008. Ten zhenshchiny: Zhenskiy kostyum epohi bronzy kak “tekst” (po materialam nekropoley Yuzhnogo Zauralija i Kazahstana) (The Woman’s Shadow: Women’s Costume of the Bronze Age as a “Text” (based on materials from the necropolises of the South Trans-Urals and Kazakhstan)). Chelyabinsk: “AvtoGraf” Publ. (in Russian).
Maksimova, A. G. 1961. In: Novye materialy po arheologii i ehtnografiyi Kazahstana (New materials on archeology and ethnography of Kazakhstan), 12. Alma-Ata:AN KazSSR Publ., 62–71 (in Russian).
Margulan, A. Kh., Akishev, K. A., Kadyrbayev, M. K., Orazbayev, A. M. 1966. Drevnyaya kultura Centralnogo Kazahstana (Ancient Culture of Central Kazakhstan). AlmaAta: “Nauka” Publ. (in Russian).
Maryashev, A. N., Goryachev, A. A. 1993. In: Rossiyskaya arheologiya (Russian archeology), 1, 5–19 (in Russian).
Potemkina, T. M. 1985. Bronzovyi vek lesostepnogo Pritoboliya (Bronze age forest-steppe Tobol region). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Rogozhinskiy, A. E. 1999. In: Istoriya i arheologiya Semirechiya (History and archaeology of Semrechie), 7–43 (in Russian).
Usmanova, E. R. 2010. Kostyum zhenshchiny epohi bronzy Kazahstana (Costume of a Woman of the Bronze Era of Kazakhstan). Karaganda: “TAiS” Publ. (in Russian).
Usmanova, E.R., Logvin, V.N. 1998. Zhenskie nakosnye ukrasheniya Kazakhstana: (epoha bronzy) (Women’s skew jewelry of Kazakhstan: (Bronze Age)). Karaganda-Lisakovsk: E.A. Buketov Karagandy State University; Kostanay State University Publ. (in Russian).
Chernikov, S. S. 1960. Vostochnyi Kazakhstan v epohu bronzy / Materialy i issledovaniya po arheologii SSSR (East Kazakhstan in the Bronze Age / Materials and research on the archeology of the USSR), 88. Moscow–Leningrad: USSR Academy of Sciences Publ. (in Russian).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2021 Александр Анатольевич Горячев, Станислав Александрович Потапов, Михаил Алексеевич Чернов
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
