Ерте темір дәуірінің Бұтақты-I қонысынан табылған тас және керамикалық заттарына трасологиялық-технологиялық талдаулар (Оңтүстік-Шығыс Қазақстан)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2023.1.19.157.176Түйін сөздер:
археология, Бұтақты-I, Жарбұлақ өзені, ерте темір дәуірі, металл өңдеу, тас еңбек құралдары, керамика, қолөнер кәсібі, трасология, өндіріс технологиясыАннотация (түйіндеме)
Үстіне үйсін кезеңі мен ерте орта ғасырлардың қорымдары салынып кеткен көп қабатты және көпкомпонентті Бұтақты-I ескерткішінің негізі қола және ерте темір дәуірі қоныстарынан құралған. Зерттеудің мақсаты тас еңбек құралдары мен керамиканың технологиялық аспектілерін анықтау арқылы олардың ерте темір дәуірі кезеңінде темір өндірісіне қатысы бар екендігі жөнінде болжам жасау. Ерте темір дәуірінің заттық кешені төмендегідей шаруашылығы мен қолөнер кәсібіне қатысты құралдар қатары жайында ақпарат алуға мүмкіндік береді: темір өндірісі (кенді үгітетін балға, төс, ұрғыш, балға, үтікше, қайрақ, абразив), тері өңдеуге арналған (қырғыш, кескіш), керамика өндірісі (тегістегіш, диск, үйкек, тақтатас, үккіш), өсімдіктерді өңдеуге арналған (дәнүккіш, үгуге арналған құрал) және жер өңдеуге (кетпен, шапқы). Керамика үлгілерін зерттеу нәтижесі оның жергілікті минералды-шикізат ортасына тән екендігін, құрамында органикалық қоспалары бар құм немесе ұсақтастар басымдығын көрсетті. Өңдірістің белгілі бір мамандық шеберіне машықтанғанын бұйымдар мен құралдардың түрлерінен көре отырып, ұсталық, көзешілік зергерлік кәсібінің жоғарғы деңгейде дамығандығын айта аламыз.
Библиографиялық сілтемелер
Baipakov, K. M., Maryashev, A. N. 2001. In: Izvestiya NAN RK. Seriya obshchestvennykh nauk (News NAS RK. Ser. societies sciences), 1 (230), 53-65 (in Russian).
Baipakov, K. M., Savelyeva, T. V. Chang, K. 2005. Srednevekovye goroda i poseleniya Severo-Vostochnogo Zhetysu (Medieval towns and settlements of Northeastern Zhetysu). Almaty: Margulan Institute of Archaeology (in Russian).
Beisenov, A. Z., Gorashchuk, I. V., Duisenbay, D. B. 2021. In: Povolzhskaya arkheologiya (Volga river region archaeology), 3 (37), 182-199 (in Russian).
Gass, A. 2015. In: Beisenov, A. Z. (ed.). Sakskaya kultura Saryarki v kontekste izucheniya etnosotsiokulturnykh protsessov stepnoy Evrazii (The Saka culture of Saryarka in the context of the study of ethnosociocultural processes of Steppe Eurasia). Almaty: “Begazy-Tasmola”; Margulan Institute of Archaeology, 84-89 (in Russian).
Goryachev, A. A. 2020. Drevniy arheologicheskiy kompleks verxoviev ushheliya Kishi-Turgen (Ancient archaeological complex of the upper reaches of the Kishi-Turgen gorge). Almaty: Margulan Institute of Archaeology (in Russian).
Goryachev, A. A., Egorova, T. A. In: Beisenov, A. Z. (ed.). Sakskaya kultura Saryarki v kontekste izucheniya etnosotsiokulturnykh protsessov stepnoy Evrazii (The Saka culture of Saryarka in the context of the study of ethnosociocultural processes of Steppe Eurasia). Almaty: “Begazy-Tasmola”; Margulan Institute of Archaeology, 90-99 (in Russian).
Goryachev, A. A., Motov, Yu. A. 2010. In: Izvestiya NAN RK. Seriya obshchestvennykh nauk (News NAS RK. Ser. societies sciences), 1, 13-24 (in Russian).
Goryachev, A. A., Motov, Yu. A. 2012. In: Izvestiya NAN RK. Seriya obshchestvennykh nauk (News NAS RK. Ser. societies sciences), 3, 3-15 (in Russian).
Goryachev, A. A., Motov, Yu. A. 2018. Arheologicheskiy kompleks Butakty-I (Butakty-I archaeological complex). Almaty: “KazBookTrade” Publ. (in Russian).
Goryachev, A. A., Saraev, V. V. 2015. In: Izvestiya NAN RK. Seriya obshchestvennykh nauk (News NAS RK. Ser. societies sciences), 6 (304), 5-18 (in Russian).
Grigoriev, F. P. 1998. In: Toleubayev, A. T. (ed.). Problemy izucheniya i sohraneniya istoricheskogo naslediya (Problems of studying and preserving historical heritage). Almaty: al Farabi Kazakh National University, 260-270 (in Russian).
Erzhanova, A. E., Goryachev, A. A., Gorashchuk, I. V. 2020. In: Margulan readings–2020. In 2 vol. Vol. 1. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 187-196 (in Russian).
Erzhanova, A. E., Loshakova, T. N. 2022. In: Journal of History, 3 (106), 227-233 (in Russian).
Zaibert, V. F. 2011. Botay u istokov stepnoy tsivilizatsii (Botay. At the origins of the steppe civilization). Almaty: “Balausa” Publ. (in Kazakh, Russian, English).
Kaliyeva, Zh. S. 2022. In: Kazakstan arkeologiyasy (Kazakhstan archaeology), 2 (16), 121-135 (in Russian).
Kitov, E. P., Tur, S. S., Ivanov, S. S. 2019. Paleoantropologiya sakskih kultur Prityanshanya (VIII – 1-aya polovina II v. do n.e.) (Paleoanthropology of the Saka cultures of Tyanshan (8th – 1st half of the 2nd century BC)). Almaty: Hikari (in Russian).
Korobkova, G. F., Shchelinskiy, V. E. 1996. Metodika makro-mikroanaliza drevnikh orudiy truda (The technique of macro-microanalysis of ancient tools). Part 1. Saint Petersburg: Institute for the History of Material culture RAS (in Russian).
Samashev, Z. 2020. In: Arkheologiya Yuzhnoy Sibiri (Archaeology of Southern Siberia). Vol. 28. Kemerovo: Kuzbasskiy regionalnyi institut povysheniya kvalifikatsii i perepodgotovki rabotnikov obrazovaniya, 103-118 (in Russian).
Samashev, Z., Grigoriev, F., Jumabekova, G. 2005. Drevnosti Almaty (Antiquities of Almaty). Almaty: “Archaeology LTD” Publ. (in Russian).
Saraev, V. V. 2015. In: Baipakov, K. M. (ed.). Kazahskoe khanstvo v potoke istorii (The Kazakh Khanate in the flow of history). Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 406-414 (in Russian).
Saraev, V. V., Goryachev, A. A. 2011. In: Izvestiya NAN RK. Seriya obshchestvennykh nauk (News NAS RK. Ser. societies sciences), 3, 37-47 (in Russian).
Semenov, S. A. 1957. Pervobytnaya tekhnika (opyt izucheniya drevneyshikh orudiy i izdeliy po sledam raboty) (Primitive technique (the experience of studying the oldest tools and products on the traces of work)). Moscow; Leningrad: Academy of Sciences of USSR (in Russian).
Tuyakbaeva, B. 2008. Almaty: drevniy, srednevekovyi, kolonialnyi, sovetskiy etapy urbanizatsii (Almaty: ancient, medieval, colonial, Soviet stages of urbanization). Almaty: “World Discovery” Publ. (in Russian).
Shirinov, T. 1986. Orudiya proizvodstva i oruzhie epohi bronzy sredneaziatskogo mezhdurechiya (po dannym eksperimentalno-trasologicheskogo izucheniya) (Production tools and weapons of the Bronze Age of the Central Asian interfluves (according to experimental tracological study)). Tashkent: “Fan” Publ. (in Russian).
Ananyevskaya, E. et al. 2020. In: JAS: Reports, 34, 102615 (in English).
Goryachev, A., Frachetti, M. D. 2022. In: Kazakhstan arkeologiyasy (Kazakhstan archeology), 2 (16), 24-56 (in English).
Eržanova, A., Čotbaev, A. 2018. In: Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan, bd 47 (2015), 93-103 (in German).
Damgaard, P. de B. et al. 2018. In: Nature Research, March, 557, no. 7705, 369-374 (in English).
Haruda, A. F., Varfolomeev, V., Goriachev, A., Yermolayeva, A., Outram, A. K. 2019. In: JAS, 107, 50-57 (in English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2023 Альбина Ержанова
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
