Андреев шатқалы (Солтүстік Кавказ) қорымынан алынған жылқы шекелігі декорының фигуративтік құрамасының апотропиялық мағынасы туралы
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2023.3.21.68.81Түйін сөздер:
археология, Еуразия, Солтүстік Кавказ, Ортағасырлар, ат әбзелдері, торевтика, сырланған керамика, апотропейАннотация (түйіндеме)
Авторлар Андреев шатқалы қорымының 5 жерлеу орнынан алынған жылқы шекелігінің түтікшесін әшекейлеп тұрған медальеонындағы адам пішіні және осы пішіндерден құралған көріністі апотропиялық аспектіде сараптады. Көріністегі ер және әйел кейіпкерлерінің төлсипаты, дене тұрысы, ымды жеткізуі үшін ұқсас антропоморфтық бойтұмардың белгілерімен, көбінесе «билеп жүрген адам» пішіні бар әбзел салпыншағымен салыстыру пайдаланылды. Шекелікке салынған бейнелердің киімінің бөлшектерінің толық салынбауына байланысты және торевтика затын салыстыру үшін жалаңаштықтың апотропиялық маңызы жайындағы мәселе қарастырылды. Шекеліктегі адам пішіні суретінің кейбір ерекшеліктерінен ерте исламдық өнер – нишапур керамикасында, денеге жабысып тұрған киімдегі бейнелер берілген фигуративтік қойылымдармен сәйкестік анықталды. Осындай шекелік және әбзел салпыншағы секілді ат әбзелінің бөлшегі сәулелі (алтындалған) және дауысты (қоңырау сылдыры) болуы зұлымдықты қуатын бойтұмардың сипаттамасымен ғана емес, апотропиялық мәнге ие декор болды деген қорытынды жасалды.
Библиографиялық сілтемелер
Agapkina, T. A., Toporkov, A. L. 2001. In: Bogdanov, K. A., Panshchenko, A. A. (comps.). Mifologiya i povsednevnost: Gendernyy podkhod v antropologicheskikh distsiplinakh (Mythology and everyday life: Gender approach in anthropological disciplines). Saint Petersburg: “Aleteyya” Publ., 11-25 (in Russian).
Albedil, M. 2013. In: Teorya mody: Odezhda. Telo. Kultura (Theory of fashion: Clothes. Body. Culture), 27, 155-172. URL: http://intelros.ru/readroom/teoriya-mody/t27-2013/18976-ty-derzhish-mir-v-prostertoy-dlani-simvolika-ruki.html (accessed 01.03.2023) (in Russian).
Bakhtin, M. M. 1990. Tvorchestvo Fransua Rable i narodnay kultura srednevekoviya i Renessansa (Creativity of Francois Rabelais and folk culture of the Middle Ages and the Renaissance). Moscow: “Khudozhesvennaya Literatura” Publ. (in Russian).
Brileva, O. A. 2012. Drevnaya bronzovaya antropomorfnaya plastika Kavkaza (XV v. do n.e. – X v. n.e.). (Ancient bronze anthropomorphic sculpture of the Caucasus (15th century BC – 10th century AD)). Moscow: “TAUS” Publ. (in Russian).
Gavrilova, A. A., 1965. Mogilnik Kudyrge kak istochnik po istorii altaiskikh plemen (The Kudyrge cemetery as a source on the history of the Altai tribes). Moscow; Leningrad: “Nauka” Publ. (in Russian).
Danich, A. V., Krylasova, N. B. 2014. In: Arkheologiya, etnografiya i antropologiya Evrazii (Archaeology, Ethnology and Anthropology of Eurasia), 3 (59), 87-94 (in Russian).
Ditler, P. A. 1961. In: Anfimov, N (ed.) Sbornik materialov po arkheologii Adygei (Collection of materials on the archaeology of Adygea). Maikop: Adyghe publishing house, II, 127-189 (in Russian).
Ermolenko, L. N. 2005. In: Korol, G. G. (ed.) Arkheologiya Yuzhnoi Sibiri: idei, metody, otkrytiya (Archaeology of South Siberia: ideas, methods, discoveries). Krasnoyarsk: V.P. Astafiev Krasnoyarsk State Pedagogical University, 149-151 (in Russian).
Ermolenko, L. N. 2010. In: Uralskiy istoricheskiy vestnik (Ural historical journal), 1 (26), 53-61 (in Russian).
Ermolenko, L. N., Sovetova, O. S. 2009. In: Chernaya, M. P. (ed.) Problemy arkheologii i istorii Severnoy Evrazii. Sbornik, pocvyashchennyiy yubileyu L. A. Chindinoi (Issues of archaeology and history of Northern Eurasia. Collected papers to the anniversary of L. A. Chindina). Tomsk: “Agraf-Press” Publ., 82-88 (in Russian).
Korol, G. G. 2004. In: Rossiyskaya arkheologiya (Russian archaeology), 2, 157-167 (in Russian).
Korol, G. G. 2005. In: Etnograficheskoye obozrenie (Ethnographic review), 6, 140-156 (in Russian).
Korol, G. G. 2008. Iskusstvo srednevekovykh kochevnikov Evrazii. Ocherki (Art of medieval nomads of Eurasia. Studies). Moscow; Kemerovo: “Kuzbassvuzizdat” Publ. (in Russian).
Kuznetsov V. A. 2003. Elkhotovskie vorota v X–XV vv. (Elkhotovo gate in the 10th–15th centuries). Vladikavkaz: “Ir” Publ. (in Russian).
Lovpache, N. G. 2008. Drevniy Maikop (Ancient Maykop). Maykop: “Ayaks” Publ. (in Russian).
Novichikhin, A. M. 2008. In: Dvurechenskiy, O. V. (ed.) Voennaya arkheologiya. Sbornik materialov seminara pri Gosudarstvennom istoricheskon muzee (Military archeology: Proceedings of the seminar at the State Historical Museum). Moscow: “Kvadriga” Publ., 26-41 (in Russian).
Torgoev, A. I., Akhmetov, I. R. (comps.). 2016. Puteshestvie Ibn Fadlana: volzhskiy put ot Bagdada do Bulgara (Journey of Ibn Fadlan: the Volga way from Baghdad to Bulgar: Exhibition catalogue). Moscow: “Marjani” Publ. (in Russian).
Rusakova, I. D. 2013. In: Nauchnoe obozrenie Sayano-Altaya (Scientific review of the Sayano-Altai), 1(5), 120-124 (in Russian).
Uvarova, P. S. 1900. Materialy po arkheologii Kavkaza (Materials on the archaeology of the Caucasus). Moscow: A. I. Mamontov Printing House Partnership, VIII (in Russian).
Flerova, V. E. 2001. Obrazy I syuzhety mifologii Khazarii (Images and plots of Khazar mythology). Moscow: “Mosty kultury”; “Gesharim” Publ. (in Russian).
Flerova, V. E., Flerov, V. S. 2005. In: Rossiyskaya arkheologiya (Russian archaeology), 2, 56-65 (in Russian).
Shchukin, N. S. 1882. In: Izvestiya Imperatorskogo Russkogo Geograficheskogo obshchestva (Proceedings of the Imperial Russian Geographical Society). Saint Petersburg, XVIII, 4, 229-244 (in Russian).
Classical Numismatic Group, LLC (GNG). URL: https://www.cngcoins.com/Coin.aspx?CoinID=163516 (accessed: 01.03.2023).
Museum of Islamic Art. URL: https://artsandculture.google.com/asset/nishapur-bowl-unknown-iran-10th-century/6gFNKX9OltuNcQ (accessed: 14.03.2023).
Khalili Collections. URL: https://www.khalilicollections.org/collections/islamic-art/khalili-collection-islamic-art-shallow-bowl-pot389/ (accessed: 14.03.2023).
The Cleveland Museum of Art. URL: https://www.clevelandart.org/art/1959.249 (accessed: 14.03.2023).
Sotheby's. URL: http://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2012/arts-of-the-islamic-world/lot.517.html (accessed: 14.03.2023).
Watson, O. 2004. Ceramics from Islamic Lands. London: Thames & Hudson Ltd. (in English).
Wilkinson, C. 1973. Nishapur: Pottery of Early Islamic Period. New York: The Metropolitan Museum of Art Ltd. (in English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2023 Ермоленко Л.Н., Советова О.С.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
