Орталық Қазақстандағы түркілік кенотаф
(Кетабан қорымының материалдары бойынша)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2023.3.21.125.135Түйін сөздер:
археология, Орталық Қазақстан, Кетабан, ерте орта ғасырлар, түркі мәдениеті, ат әбзелдері мен қару-жарық заттарыАннотация (түйіндеме)
Ерте ортағасырлар Орталық Қазақстанда түбегейлі түркілермен байланысты жаңа мәдени стереотиптердің таралуымен танымал. Төртбұрышты қоршаулар пайда болып, жаңа иконографиялық бейненің мүсіндік дәстүрі жанданды, жерлеу салтында өзгерістер орын ала бастады, өнімнің жаңа түрлері - бастысы үзеңгі таралды. Зерттелген Кетабан қорымының № 2 құрылысы ат әбзелдері мен қару-жарағы бірге көмілген жылқыларымен екі қоршаудан тұратын кешен формалы жоспардағы сегіз пішінді "біріктірілген" екі тас обалардан тұрады. Салттық тәжірибеде ұсынылған белгілердің жиынтығы бойынша (адамның жерлеу рәсіміне байланысты қабір ішілік құрылымның болуы; мініс аттың жабдықтарына жатпайтын заттар және т. б.) бұл объект кенотаф ретінде түсіндіріледі. Жылқы сүйегінің үлгісі бойынша Технологиялар және физика ғылымдары орталығының (Вильнюс қ., Литва) масс-спектрометрия зертханасында үдеткіш масс-спектрометрияны қолдана отырып, VII ғ. бірінші жартысы шеңберіндегі нысанның жасын белгілеген радиокөміртекті мерзімдеу жүргізілді (калибрлік аралық – 595–657 жж.), темір үзеңгілер мен ауыздықтың типологиялық баламаларына сәйкес келуі, бұл қазіргі уақытта талданып отырған құрылыстың Орталық Қазақстандағы түркі мәдениетінің ежелгі ескерткіштерінің бірі деп санауға мүмкіндік береді.
Библиографиялық сілтемелер
Zazovskaya, Je. P. 2016. In: Vestnik arheologii, antropologii i etnografii (Bulletin of Archaeology, Anthropology and Ethnography), 1 (32), 151-164 (in Russian).
Ilyushin, A. M. 2003. In: Soyonov V. I. (ed.). Drevnosti Altaja (Antiquities of Altai), 10. Gorno-Altaisk: Gorno-Altaisk State University, 132-137 (in Russian).
Kubarev, G. V. 2005. Kultura drevnih tyurok Altaya (po materialam pogrebalnyh pamyatnikov)(The culture of the ancient Turks of the Altai (based on funerary monuments)). Novosibirsk: Institute of Archaeology and ethnography SB RAS (in Russian).
Kukushkin, I. A., Dmitriev, E. A., Kukushkin, A. I. 2019. In: Bazarov B. V., Kradin N. N. (eds.). Kochevye imperii Evrazii v svete arheologicheskih i mezhdisciplinarnyh issledovaniy (Nomadic empires of Eurasia in the light of archaeological and interdisciplinary research), 1. Ulan-Ude: Buryat scientific center SB RAS, 135-137 (in Russian).
Neverov, S. V. 1998. In: Kiryushin Yu. F., Tishkin A. A. (eds.). Snaryazhenie verhovogo konya na Altae v rannem zheleznom veke i srednevekovie (Riding horse equipment in the Altai in the early Iron Age and Middle Ages). Barnaul: Altai University, 129-151 (in Russian).
Nesterov, S. P. 1990. Kon v kultah tyurkoyazychnyh plemen Tsentralnoy Azii v epohu srednevekoviya (The Horse in the Cults of the Turkic-speaking Tribes of Central Asia in the Middle Ages). Novosibirsk: “Nauka” Publ. (in Russian).
Ovchinnikova, B. B. 1984. In: Vasiliev, D. D., Kormysheva, E. A. (eds.). Drevniy i srednevekovyi Vostok. Istoriya, filologiya (Ancient and Medieval Orient. History, Philology). Moscow: “Nauka” Publ., 215-223 (in Russian).
Ovchinnikova, B. B. 1983. In: Zaharova I. V., Tomilov N. A. (eds.). Etnogenez i etnicheskaya istoriya tyurkskih narodov Sibiri i sopredelnyh territoriy (Ethnogenesis and ethnic history of the Turkic peoples of Siberia and adjacent territories). Omsk: Omsk State University, 60-68 (in Russian).
Ovchinnikova, B. B. 1990. Tyurkskie drevnosti Sayano-Altaya v VI–X vekah (Turkic Antiquities of Sayan-Altai in the 6th–10th centuries). Sverdlovsk: Uralsk State University (in Russian).
Seregin, N. N. 2017a. In: Narody i religii Evrazii(The peoples and religions of Eurasia), 3–4 (12–13), 9-23 (in Russian).
Seregin, N. N. 2017b. In: Teorija i praktika arheologicheskih issledovanij(Theory and practice of archaeological research), 1 (17), 36-47 (in Russian).
Seregin, N. N., Matrenin, S. S. 2016. Pogrebalnyi obryad kochevnikov Altaya vo II v. do n.e. – XI v. n.e (The funeral rites of Altai nomads in the 2nd century BC – 11th century AD). Barnaul: Altai University (in Russian).
Tishkin, A. A. 2009. Altai v mongolskoe vremya (po materialam arheologicheskih pamyatnikov) (Altai in Mongolian times (based on archaeological sites)). Barnaul: “Azbuka” Publ. (in Russian).
Tishkin, A. A., Seregin, N. N. 2011. In: Teoriya i praktika arheologicheskih issledovaniy (Theory and practice of archaeological research), 6, 14-32 (in Russian).
Reimer, P. J., Austin, W. E. N., Bard, E., Bayliss, A., …, Talamo, S. 2020. In: Radiocarbon, 62, 725–757.
Reimer, P. J., Bard, E., Bayliss, A., Beck, J. W., …, van der Plicht, J. 2013. In: Radiocarbon, 55, 3, 1869–1887.
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2023 Дмитриев Е.А., Кукушкин А.И.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
