КЕЙІНГІ ҚОЛА ҒАСЫРДАҒЫ ЖЕТІСУ ҚОНЫСТАРЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫ МЫЖАЙЫНДА
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2018.1-2.1-2.86.105Түйін сөздер:
археология, Жетісу, таулы аймақ, қола дәуірі, дәстүр, мәдениет, қоныс, шаруашылық, тұрмыс, тұрғынжай, үйқұрылысы, көлөнер, малшаруашылығы, егіншаруашылығыАннотация (түйіндеме)
Бұл жұмыс кейінгі қола дәуіріндегі Жетісудағы ежелгі тұрғындардың өнеркәсіптік қызметімен байланысты шаруашылық-мәдени дәстүрлерінің даму мәселелері мен қонысты зерттеу қорытындыларын жинақтауға арналған. Б.д.д. XIV–XIII ғғ. аймақтың қола дәуірінің ежелгі мәдениетінің даму тарихында андроновтық орта тайпаларының мәдени дәстүрінде білікшелі керамика мәдениеті қоғамына ауысу жүрді. Өзгерістер алдымен шаруашылық және әлеуметтік мәдени шеңберде, үй құрылысында және де үй қолөнері мен кәсіптерінің дамуында көрінеді. Негізінен үлкен қоныстар жойылып, олардың орнына саны жағынан (4–5 үйге дейін) аз қоныстар пайда бола бастайды. Андроновтық кезеңнің үй құрылысы дәстүрінің мәдени сабақтастығын сақтай отырып, үй жобасы және өлшемі тіреулі-қаңқалы құрастыруға өзгерді. Жетісудың тұрғындары қола дәуірінде күрделі кешенді шаруашылық жүргізді, бұл егіншілік пен мал шаруашылығы басым дамыған аймақтарының қосылуына алып келді. Жетісу тау және тау бөктеріндегі тұрақты экологиялық тау-кен орындарын алып жатқан рулар мен тайпалар топтары (Беғазы және Құлсай түріндегі ескерткіштер) ерекшеленеді. Қолөнер өндірісінің біртіндеп мамандандырылуы және өзара тиімді тауар алмасу халықтың әлауқатының артуын, адамдардың шаруашылықпен айналысатын аумақтарының артуына және соның нәтижесінде осы кезеңдегі халық санының өсуіне, сондай-ақ олардың әлеуметтік жүйесінің күрделенуіне ықпал етті.
Библиографиялық сілтемелер
Avanesova, N. A. 1991. Kul’tura pastusheskih plemen epohi bronzy aziatskoj chasti SSSR (po metallicheskim izdeliyam) (Culture of pastoral tribes of the Bronze Age of the Asian part of the USSR (metal products)). Tashkent: “Fan” Publ. (in Russian).
Berdenov, S. A. 1998. In Voprosy arheologii Kazahstana (Issues of Kazakhstan archaeology), 2. Almaty–Moscow: “Gylym” Publ., 180-191 (in Russian).
Varfolomeev, V. V. 1987. In Voprosy periodizacii arheologicheskih pamyatnikov Central’nogo i Severnogo Kazahstana (Issues of periodization of archaeological monuments of Central and Northern Kazakhstan). Karaganda: Karaganda State University Publ., 56-68 (in Russian).
Gass A., Goryachev, A. A., 2016. In Vestnik Novosibirsk State University: Seriya istoriya, filologiya, 5, 85-123 (in Russian).
Goryachev, A. A. 2013. In Beisenov, A. Z. (ed.) Begazy-Dandybayevskaya kultura Stepnoi Evrazii: k 65-letiyu J. Kurmankulova (Begazy-Dandybay culture of Steppe Eurasia: to 65th anniversary of J. Kurmankulov). Almaty: “Begazy-Tasmola”, 348-370 (in Russian).
Goryachev, A. A. 2014. In Baitanayev, B. A., Baipakov, K. M. (eds.) Voshozhdenie k vershinam arkheologii (Ascension to the crowns of archaeology). Almaty: Archaeology Institute after A.Kh. Margulan, 84-92 (in Russian).
Goryachev, A. A., Chernov, M. A. 2007. In Istoriya i arheologiya Semirech’ya (History and archeology of Semirechye). Almaty: Fund “Rodnichok”, 106-119 (in Russian).
Goryachev, A. A., Potapov, S. A., 2015. In Baitanayev, B. A. (ed.) Kazahskoe hanstvo v potoke istorii (Kazakh khanate intheflow of history). Almaty: Archaeology Institute after A.Kh. Margulan, 342-351 (in Russian).
Goryachev, A. A., Saraev, V. V. 2015. In Izvestiya NAN RK. Seriya obshchestvennyh i gumanitarnyh nauk (Izvestiya National Academy of Science of Republic of Kazakhstan), 6 (304), 5-18 (in Russian).
Zakh, V. A. 1997. Epoha bronzy Prisalair’ya (The Bronze Age in Salair Ridge). Novosibirsk: “Nauka” Publ. (in Russian).
Zdanovich, G. B. 1988. Bronzovyi vek Uralo-Kazahstanskih stepei (The Bronze age of the Ural-Kazakh steppes). Sverdlovsk: Ural Federal University Publ. (in Russian).
Itina, M. A. 1977. In Trudy Horezmskoi arheologo-ehtnograficheskoi ehkspedicii (The works of the Khorezm archaeological and ethnographic expedition). Moscow: “Nauka” (in Russian).
Kadyrbayev, M. K., Kurmankulov, J. K. 1992. Kul’tura drevnih skotovodov i metallurgov Sary-Arki (po materialam Severnoj Betpak-Daly) (The culture of the Ancient herders and metallurgists of the Sary-Arka (on materials of Northern Betpak-Dala)). Alma-Ata: “Gylym” Publ. (in Russian).
Karabaspakova, K. M. 1987. In Voprosy periodizacii arheologicheskih pamyatnikov Central’nogo i Severnogo Kazahstana (Issues of periodization of archaeological monuments of Central and Northern Kazakhstan). Karaganda: Karaganda State University Publ., 90-101 (in Russian).
Karabaspakova, K. M. 2011. Jetysu i Yuzhnyi Kazahstan v epohu bronzy (Jetysu and Southern Kazakhstan in the Bronze Age). Almaty: “Begazy-Tasmola”; Institute of archaeology after A. Kh. Margulan (in Russian).
Kostyukov, V. P., Epimakhov, A. V., Nelin, D. V. 1995. In Drevnie indoiranskie kul’tury Volgo-Ural’ya (II tys. do n.e.) (The Ancient Indo-Iranian culture of Volga-Ural (second Millennium BC). Samara: Samara State University Publ., 156-207 (in Russian).
Kuzmina, E. E. Otkuda prishli indoarii? Material’naya kul’tura plemen andronovskoj obshchnosti i proiskhozhdenie indoirancev. (Where did Indo-Aryans come from? The material culture of the tribes Andronovo community and the origin of the Indo-Iranians). Moscow (in Russian).
Loman, V. G. 1987. In Voprosy periodizacii arheologicheskih pamyatnikov Central’nogo i Severnogo Kazahstana (Questions of periodization of the archaeological monuments of Central and Northern Kazakhstan). Karaganda: Karaganda State University Publ., 115-129 (in Russian).
Maksimenkov, A. G. 1978. Andronovskaya kul’tura na Enisee (Andronovo culture on the Yenisei river). Leningrad: “Nauka” Publ. (in Russian).
Mandelshtam, A. M. 1968. In Trudy Tadzhikskoj arheologicheskoj ehkspedicii instituta Arheologii AN SSS R i instituta istorii im. A. Donisha AN Tadzhikskoj SS R (Proceedings of the Tajik archaeological expedition of the Institute of Archaeology of the USSR and the Institute of history after A. Donish of the Academy of Sciences of the Tajik SS R). Leningrad: “Nauka” Publ. (in Russian).
Margulan, A. Kh., Akishev, K. A., Kadyrbayev, M. K., Orazbayev, A. M. 1966. Drevnyaya kul’tura Central’nogo Kazahstana (Ancient culture of Central Kazakhstan). Alma-Ata: “Nauka” Publ. (in Russian).
Maryashev, A. N ., Goryachev, A. A. 1993. In Rossiyskaya arkheologiya (Russian archaeology), 1, 5-20 (in Russian).
Maryashev, A. N , Goryachev, A. A. 2001. In Istoriya i arheologiya Semirech’ya, (History and archaeology of Semirechie), 2. Almaty: Fund «Rodnichok», 112-123 (in Russian).
Maryashev, A. N ., Frachetti, M. 2007. In Istoriya i arheologiya Semirech’ya, (History and archaeology of Semirechie), 3. Almaty: Fund «Rodnichok», 100-105 (in Russian).
Matveev, V. 1993. Irmenskaya kul'tura v lesostepnom Priob'e (Irmen culture in the forest-steppe Ob). Novosibirsk: Novosibirsk State University Publ. (in Russian).
Molodin, V. I . 1985. Baraba v epohu bronzy (Baraba in the Bronze Age). Novosibirsk: “Nauka” Publ. (in Russian).
Salnikov, K. V. 1954. In Sovetskaya arkheologiya (Soviet Archaeology), XX, 213-252. (in Russian).
Saraev, V. V., Goryachev A. A. 2011. In Izvestija NAN RK. Series of social Sciences (News of National Academy of Sciences of Pepublic of Kazakhstan), 3, 37-47 (in Russian).
Sitnikov, S. M. 1998. Drevnie poseleniya Altaya (Ancient settlements of Altay). Barnaul: Altay State University Publ., 71-84 (in Russian).
Frachetti, M. D., Maryashev, A. N ., Doumani, P. N . 2014. In Izvestija NAN RK. Series of social Sciences (News of National Academy of Sciences of Pepublic of Kazakhstan), 5 (295), 15-22 (in Russian).
Chernikov, S. S . 1960. Vostochnyi Kazahstan v epohu bronzy. Materialy i issledovaniya po arkheologii (East Kazakhstan in the Bronze Age. Materials and researches in archaeology), 88. Leningrad: “Nauka” (in Russian).
Chernyh, E. N . 1983. Bronzovyi vek stepnoi polosy Uralo-Irtyshskogo mezhdurech’ya (Bronze Age of the steppe zone of the Ural-Irtysh interfluve). Chelyabinsk: Bashkir State University Publ., 81-99.
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2018 А.А. Горячев
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
