Ақбауыр 1 қонысынан табылған тас құралдарын функционалды талдау (Қазақ Алтайы)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2023.3.21.187.204Түйін сөздер:
археология, трасология, Ақбауыр 1, ерте темір ғасыры,, тас еңбек құралдарыАннотация (түйіндеме)
Ерте темір дәуірінің Ақбауыр 1 қонысын зерттеу барысында әртүрлі материалдар, соның ішінде оларды талдаудан ежелгі тұрғындардың еңбек дағдылары туралы түсінік алуға болатын тастан жасалған еңбек құралдары алынды. Жүргізілген талдау жұмыстары нәтижесі ерте темір дәуірінде өмір сүрген Қазақ Алтайы тұрғындарының еңбек құралдарын белгілі бір кәсіптеріне немесе әр түрлі технологиялық операцияларға пайдаланғанын болжауға мүмкіндік береді. Атап айтқанда, тау жыныстарын ашуға және ұсақтауға (кетпендер, қайла, балталар, үккіштер), металл өңдеуге (қалып, балға, төс, абразив, тегісшегіш, қайрақ), тері өңдеуге (қырғыш пен кескіш), қыш өндірісіне (диск-үйкек, тегістегіш), жер өңдеуге (кетпен, шапқы) және дән үгуге (дәнүккіш) арналған құралдар анықталды. Тас құралдары мен құрылғылар саны жағынан металл және сүйектен жасалған құралдарға жақын. Құралдар жасауда жергілікті тау тастары қолданылған. Қорытынды: Ақбауыр 1 қонысында қолөнер, шаруашылық пен тұрмысқа қажетті мамандандырылған салалар: металл өндірудің толық циклі (кенді өндіруден құю және соғуға дейін), теріден бұйым жасау, қыш өндірісі, сонымен қатар, жер өңдеумен айналысты.
Библиографиялық сілтемелер
Beisenov, A. Z., Goraschuk, I. V. 2022. In: Vestnik arkheologii, antropologii i etnografii, 3 (58), 42-57 (in Russian).
Beisenov, A. Z., Goraschuk, I. V., Duisenbay, D. B. 2021. In: Povolzhskaya arkheologiya (The Volga river region archaeology), 3 (37), 182-199 (in Russian).
Gryaznov, M. P. 1961. In: Gaydukevich, V. F. (ed.). Issledovaniya po arkheologii SSSR (Research on the archaeology of the USSR). Leningrad: Leningrad State University, 139–144 (in Russian).
Goraschuk, I. V., Kolev, Yu. I. 2004. In: Stashenkov, D. A. (ed.). Aktualnyye problemy arkheologii Urala i Povolzhiya (Actual problems of the archaeology of the Urals and the Volga region). Samara: Samarskiy oblastnoy istoriko-kraevedcheskiy muzey im. P.V. Alabina; Samara State University, 89-104 (in Russian).
Golubeva, E. V. 2016. Teoriya i praktika eksperimentalno-trasologicheskikh issledovaniy nemetallicheskogo instrumentariya rannego zheleznogo veka – srednevekoviya (na materialakh yuzhno-tayozhnoy zony Sredney Sibiri) (Theory and practice of experimental tracological studies of non-metallic tools of the Early Iron Age – the Middle Ages (based on the materials of the South Taiga zone of Central Siberia). Krasnoyarsk: Sibirskiy Federalnyi Universitet (in Russian).
Yerzhanova, A. 2015. In: Abay atyndagy KazUPU khabarshysy. Tarikh zhane sayasi-aleumettík gylymdar seriyasy (Abay Kazakh National Pedagogical University Bulletin. Series «Historical and socio-political sciences»), 3 (46), 111-114 (in Kazakh).
Yerzhanova, A. 2018. In: Vestnik KazNU im. al-Farabi. Ser. istorich. (Journal of History), 3 (90), 199-208 (in Russian).
Yerzhanova, A. 2021. In: Povolzhskaya arkheologiya (The Volga river region archaeology), 3 (37), 166-181 (in Russian).
Yerzhanova, A., Goryachev, A. A., Goraschuk, I. V. 2020. In: Margulanovskiye chteniya–2020 (Margulan readings–2020). In 2 vol. Vol. 1. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 180-187 (in Russian).
Yerzhanova, A., Dubyagina, Ye. V., Goryachev, A. A. 2023. Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archaeology), 1 (19), 157-176 (in Russian).
Zdanovich, S. Ya., Korobkova, G. F. 1988. In: Problemy arkheologii Uralo-Kazakhstanskikh stepey (Problems of archaeology of the Ural-Kazakhstan steppes). Chelyabinsk: Ural University, 60-79 (in Russian).
Zagorodnyaya, O. N. 2011. In: Arkheologiya i davnya istoriya Ukraini (Archaeology and Early History of Ukraine), 5, 24-30 (in Russian).
Zagorodnyaya, O. N. 2013. In: Arkheologiya i davnya istoriya Ukraini (Archaeology and Early History of Ukraine), 10, 108-123 (in Russian).
Kadyrbayev, M. K., Kurmankulov, Zh. 1992. Kultura drevnikh skotovodov i metallurgov Sary-Arki (po materialam Severnoy Betpak-Daly) (Culture of ancient pastoralists and metallurgists of Sary-Arka (based on the materials of the Northern Betpak-Dala). Alma-Ata: “Gylym” Publ. (in Russian).
Kileynikov, V. V. 1996. Severo-Vostochnoye Priazoviye v sisteme yevraziyskikh drevnostey (eneolit–bronzovyy vek) (North-Eastern Azov region in the system of Eurasian antiquities (Eneolithic–Bronze Age)). In 2 part. Part 2. Donetsk: Donetsk State Universityiy, 3-4 (in Russian).
Korobkova, G. F., Shchelinskiy, V. Ye. 1996. Metodika makro–mikroanaliza drevnikh orudiy truda (The technique of macro–microanalysis of ancient tools). Part 1. Saint Petersburg: Institute fo the hostory of the material culture RAS (in Russian).
Kungurova, N. Yu., Varfolomeyev, V. V. 2013. In: Beisenov, A. Z. (ed.). Begazy-dandybayevskaya kultura Stepnoy Yevrazii Almaty: Research center of history and archaeology “Begazy-Tasmola”, 198-217 (in Russian).
Margulan, A. Kh. 1998. Sochineniya (Essays). Margulan, D. A. (compl.). In 14 vol. Vol. 1. Begazy-dandybayevskaya kultura Tsentralnogo Kazakhstana (The Begazy-Dandybay culture of the Central Kazakhstan). Almaty: “Atamura” Publ. (in Russian).
Semyonov, S. A. 1957. Pervobytnaya tekhnika (opyt izucheniya drevneyshikh orudiy i izdeliy po sledam raboty) / Materialy i issledovaniya po arkheologii SSSR. № 54. Moscow; Leningrad: USSR Academy of sciences (in Russian).
Samashev, Z. 2020. In: Arkheologiya Yuzhnoy Sibiri. K 75-letiyu so dnya rozhdeniya V.V. Bobrova. Vol. 28. Kemerovo, 103-118 (in Russian).
Samashev, Z., Yerzhanova, A. Ye., Chotbayev, A. Ye., Samashev, S. K., Medelbek, Sh., Botanov, D. 2022. In: Akhmetov, D. (ed.). Altay – turki aleminin altyn besigi (Altai – the golden cradle of the Turkic world). Oskemen: “Kokshe-Poligrafiya” Publ., 116-122 (in Russian).
Shulga, P. I. 2015. Skotovody Gornogo Altaya v skifskoye vremya (po materialam poseleniy) (Pastoralists of the Altai Mountains in the Scythian period (based on the materials of settlements)). Novosibirsk: Novosibirsk State University (in Russian).
Khalikov, A. Kh. 1977. Volgo-Kamiye v nachale epokhi rannego zheleza (VIII–VI vv. do n.e.) (Volga-Kamye at the beginning of the Early Iron Age (8th–6th centuries BC)). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Yerzhanova, А., Chotbaev, А. 2018. In: Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan, 47 (2015), 93–103 (in German).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2023 Ержанова А.Е.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
