Антропогендік ландшафттардың реконструкциясы және оларды Сырдарияның ежелгі арнасы – Ескідариялық алабында игеру динамикалары
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2024.1.23.233.255Түйін сөздер:
археология-географиялық зерттеулер, археологиялық деректер, мәдени ландшафттар, жетіасар мәдениеті, антропогендік ландшафттар реконструкциясы, аэрофотосуреттерді дешифрлеу, меңгеру динамикасыАннотация (түйіндеме)
Арал өңірі, Сырдарияның ежелгі арнасы Ескідариялық алабында жетіасар мәдениеті археологиялық ескерткіштерінің негізгі кешені бар антропогендік ландшафттар сақталып қалған (б.д.д. VII–V ғ. – б.д. VIII ғ.). 1946 ж. бастап Жетіасар шатқалының археологиялық зерттеулеріндегі Хорезм экспедициясының жұмысында аэроәдістер қолданылып келеді. 1990 жылдары автор жүргізген зерттеу жұмыстарының аэрофотосуреттері маңызды ақпарат көзі болды. Тарихи ландшафтты реконструкциялау кезінде Жетіасар шатқалының оңтүстік-батыс және оңтүстік-шығыс қалалар тобының он қаласында аэрофотосуреттерді арнайы және талдамалы дешифрлеудің жетілдірілген әдістері қолданылды. Шатқалдың бір-біріне қабаттасқан антропогендік ландшафттарының «стратиграфиялық» сақталуы (б.д.д. І мыңж. ортасы – б.д. VIII ғ.) ландшафттың жекелеген нысандарында да тұтас кешендерді де салыстырмалы мерзімдеудің құрылымдық-динамикалық индикаторларының эволюциялық блоктарын жасауда қолданылды. Дайындалған әдістемелік тәсіл нәтижесінде сумен қамту және экологиялық дағдарыстар динамикасын зерттеуге, Жетіасар шатқалы мәдени ландшафтының 4 кезең, яғни б.д.д. VII–II ғғ.; б.д.д. I ғ. – б.д. I ғ.; б.д. II–IV ғғ.; б.д. V–VIII ғғ. бойғы эволюциясын анықтауға көмектесті.
Библиографиялық сілтемелер
Andrianov, B. V. 1969. Drevnie orositelnye sistemy Priaraliya (Ancient irrigation systems of the Aral sea region). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Andrianov, B. V., Glushko, E. V. 1991. In: Aralskiy krizis (istoriko-geograficheskaya retrospektiva) (Aral crisis (historical and geographical retrospective)). Moscow: Institute of Anthropology and Ethnography, 6-27 (in Russian).
Andrianov, B. V., Itina, M. A., Kes, A. S. 1975. In: Voprosy geografii (Issues of geography), 99. Moscow: “Mysl” Publ., 151-153 (in Russian).
Andrianov, B. V., Levina, L. M. 1979. In: Vinogradov, A. V. et al. (eds.). Etnografiya i arheologiya Sredney Azii (Ethnography and archaeology of Central Asia). Moscow: “Nauka” Publ., 94-100 (in Russian).
Babaev, L. E., Drozdov, N. N., Zonn, I. S., Freikin, I. G. 1986. Pystyni (The Deserts). Moscow (in Russian).
Weinberg, B. I. 1999. Etnogeografiya Turana v drevnosti. VII v. do n.e. – VIII v. n.e. (Ethnogeography of Turan in ancient times. 7th century BC – 8th century AD). Moscow: “Vostochnaya literature” Publ. (in Russian).
Weinberg, B. I., Levina, L. M. 1993. Chirikrabatskaya kultura. Nizoviya Syrdarii v drevnosti (Chirikrabat culture. Lower reaches of Syr Darya in ancient times). Vol. I. Moscow: Institute of Anthropology and Ethnography RAS (in Russian).
Vinogradov, A. V., Mamedov, E. D. 1991. Izmenenie klimata i landshaftov mezhdurechiya Amudarii i Syrdarii (po arheologicheskim i paleogeograficheskim dannym) (Changes in climate and landscapes between the Amu Darya and Syr Darya rivers (based on archaeological and paleogeographic data)). Moscow, 66-99 (in Russian).
Galieva, Z. S. 1999. Istoriya kulturnyh landshaftov Vostochnogo Priaraliya IX v. do n.e. – XV v. n.e. (po distantsionnym metodam issledovaniy) (History of cultural landscapes of the Eastern Aral region in the 9th centuries BC – 15th centuries AD (on remote sensing methods)). Abstract of the Thesis Cand. of Hist. Sciences. Moscow (in Russian).
Galieva, Z. S. 2002. In: Noskova, L. M. (ed.). Materialnaya kultura Vostoka (Material culture of the East). Vol. 3. Moscow, 71-76 (in Russian).
Galieva, Z. S. 2010. In: Noskova, L. M. (ed.). Materialnaya kultura Vostoka (Material culture of the East). Vol. 5. Moscow, 42-55 (in Russian).
Igonin, N. I. 1962. In: Sovetskaya arheologiya (Soviet Archaeology), 1, 3-13 (in Russian).
Igonin, N. I. 1968. In: Vinogradov, A. V. et al. (eds.). Istoriya, arheologiya i etnografiya Sredney Azii (History, archaeology and ethnography of Central Asia). Moscow: “Nauka” Publ., 257-266 (in Russian).
Kadyrov, E. V. 1979. Lessovye porody: proiskhozhdenie i stroitelnye svoistva (Loess rocks: origin and construction properties). Tashkent: “Uzbekistan” Publ. (in Russian).
Kurmankulov, Z., Bolelov, S. B., Utubayev, Z. R. 2021. Drevnie zemledeltsy nizoviev Syrdarii (Ancient farmers of the lower reaches of SyrDarya). Almaty: Margulan Institute of Archaeology (in Russian).
Levina, L. M. 1971. Keramika nizhney i sredney Syrdarii v pervom tysyacheletie n.e. (Ceramics of the lower and middle SyrDarya in the first millennium AD). Moscow (in Russian).
Levina, L. M. 1996. Etnokulturnaya istoriya Vostochnogo Priaraliya (Ethnocultural history of the Eastern Aral Sea region). Moscow: “Vostochnaya literature” Publ. (in Russian).
Levina, L. M. 1998. In: Nerazik, E. E. (ed.). Priaralie v drevnosti i srednevekovie (Aral region in antiquity and the Middle Ages). Moscow: “Vostochnaya literature” Publ., 42-58 (in Russian).
Levina, L. M., Galieva, Z. S. 1993a. In: Weinberg, B. I. (ed.). Nizoviya Syrdarii v drevnosti. Vyp. II. Jetyasarskaya kultura. Ch. I. (Lower reaches of SyrDarya in antiquity. Vol. II. Jetyasar culture. Part I). Moscow: Institute of Anthropology and Ethnography RAS, 11-20 (in Russian).
Levina, L. M., Galieva, Z. S. 1993b. In: Trudnovskaya, S. A. (ed.). Nizoviya Syrdarii v drevnosti. Vyp. III. Jetyasarskaya kultura. Ch. 2. (Lower reaches of SyrDarya in ancient times. Vol. III. Jetyasar culture. Part 2). Moscow: Institute of Anthropology and Ethnography RAS, 6-36 (in Russian).
Levina, L. M., Galieva, Z. S. 1995. In: Sedlovskaya, A. N. (ed.). Nizoviya Syrdarii v drevnosti. Vyp. V. Jetyasarskaya kultura (Lower reaches of SyrDarya in ancient times. Issue V. Jetyasar culture). Moscow: Institute of Anthropology and Ethnography RAS, 5-23 (in Russian).
Plashchev, A., Chekmarev, V. 1978. Gidrografiya SSSR (Hydrography of the USSR). Leningrad: “Gidrometeoizdat” Publ. (in Russian).
Tolstov, S. P. 1948. Po sledam drevnekhorezmiyskoy tsivilizatsii (In the footsteps of the ancient Khorezmian civilization). Moscow; Leningrad: USSR Academy of Sciences (in Russian).
Tolstov, S. P. 1962. Po drevnim deltam Oksa i Yaksarta (On the ancient deltas of Oxus and Jaxartes). Moscow: “Vostochnaya literature” Publ. (in Russian).
Tolstov, S. P. 1962. In: Sovetskaya arheologiya (Soviet Archaeology), 4, 125-148 (in Russian).
Tolstov, S. P., Andrianov, B. V., Igonin, N. I. 1962. In: Sovetskaya arheologiya (Soviet Archaeology), 1, 5-6 (in Russian).
Tolstov, S. P., Kes, A. S. 1956. In: Gerasimov, I. P. et al. (eds.). Voprosy geografii: sb. st. XVIII Mezhdunar. geogr. kongressa (Issues of Geography. Collection of articles of the 18th International Geographical Congress). Moscow; Leningrad: USSR Academy of Sciences, 141-145 (in Russian).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2024 Галиева З.С.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
