Жетісудың қола дәуірі ескерткіштері: геокеңістікте модельдеу әдісін апробациялау нәтижелері

(Оңтүстік-Шығыс Қазақстан)

Авторы

DOI:

https://doi.org/10.52967/akz2024.1.23.154.179

Түйін сөздер:

археология, ГАЖ, жылу карталары, ландшафт, топография, планиграфия, қола дәуірі, қоныс, қорым, петроглифтер, кешен

Аннотация (түйіндеме)

Жұмыс Жетісудың қола дәуірі ескерткіштерінің тополандшафтық ерекшеліктерін қашықтан және натуралық зерттеуді талдауға арналған. Зерттеуде ежелгі тұрғындардың әртүрлі географиялық аймақтарды: шөлейт дала, тау бөктері, орташа таулы және биік таулы аймақтарды игеру үрдістерін геокеңістікте модельдеу әдісі қолданылды. Талдау қола дәуіріндегі адамдарды қоныстандыру жүйесін, ауқымды аумақтағы әртүрлі шағынаудандардың табиғи-климаттық жағдайларына, әлеуметтік байланыстар мен ежелгі қауымдастықтардың өзара әрекеттесу модельдеріне сәйкес келетін шаруашылық жүргізу формаларын жаңғыртуға мүмкіндік береді. Қола дәуірі ескерткіштерінің географиялық орналасуы мен оларды кешенді зерттеу деректері негізіне сүйене отырып, ауқымына 393 нысан қамтылған археологиялық карта жасалды. Олар: қоныстар мен тұрақтар, қорымдар, петроглифтердің шоғырлары, тау-кен қазбалары, көмбелер мен кездейсоқ олжалар. Ескерткіштердің саны осы аумақтың қаншалықты зерттелгенін көрсетуге мүмкіндік береді және егіншілік пен малшаруашылығы басым дамыған аймақтарды бөле отырып, шөлейттен бастап биік таулы жерлерге дейінгі экологиялық орындардың қарқынды игерілгенін көрсетеді. Статистикалық талдау олардың Іле, Күнгей, Жетісу (Жоңғар) Алатауының бөктерлерінде және Шу-Іле өзенаралығының шатқалдарында көп шоғырланғанын көрсетеді.

Библиографиялық сілтемелер

Akishev, K. A. 1992. In: Samashev, Z. (ed.). Margulanovskie chteniya–1990 (Margulan readings–1990). Part 1. Moscow: Margulan Institute of Archaeology, 4–9 (in Russian).

Akishev, K. A., Ageeva, E. I. 1958. Drevnie pamyatniki Kazahstana (Ancient monuments of Kazakhstan). Alma-Ata: “Kazgosizdat” (in Russian).

Akishev, K. A., Kushaev, G. A. 1963. Drevnyaya kultura sakov i usuney doliny reki Ili (The Ancient Culture of the Sakas and Usuns of the Ili River Valley). Alma-Ata: KazSSR Academy of sciences (in Russian).

Baipakov, K. M. (ed.). 2018a. Almatinskaya oblast. Istoriko-kulturnoe nasledie (Almaty region. Historical and cultural heritage). In 2 vol. Vol. 1. Almaty: “Kos-Kos” Publ. (in Russian).

Baipakov, K. M. (ed.). 2018b. Almatinskaya oblast. Istoriko-kulturnoe nasledie (Almaty region. Historical and cultural heritage). In 2 vol. Vol. 2. Almaty: “Kos-Kos” Publ. (in Russian).

Antonov, M. A., Goryachev, A. A., Khistmatullin, R. K. 2022. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archeology), 3 (17), 126–150 (in Russian).

Akishev, K. A. et al. (compl.). 1960. Arheologicheskaya karta Kazakhstana (Archaeological map of Kazakhstan). Alma-Ata: KazSSR Academy of sciences (in Russian).

Samigulin, I. M. (compl.). 2011. Arheologiya Semirechiya. 1857–1912 (Archaeology of the Semirechye. 1857–1912). Almaty: “LEM” Publ. (in Russian).

Aubekerov, B. Z., Nigmatova, S. A. 2001. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archeology), 1 (11), 120-143 (in Russian).

Aubekerov, B., Sala, R., Nigmatova, S., Deom, J.-M. 2009. In: Janayev, B. T. (ed.). Nauchnye chteniya pamyati N.E. Masanova (Scientific readings in memory of N.E. Masanov). Almaty: “Daik-Press” Publ., 48–58 (in Russian).

Bernshtam, A. N. 1948. In: Izvestiya AN KazSSR. Seriya arheologicheskaya (News of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR. Archaeological Series), 46/1, 79-91 (in Russian).

Bernshtam, A. N. 1949. In: Sovetskaya arheologiya (Soviet Archaeology), 11, 337–384 (in Russian).

Voyakin, D. A., Goryachev, A. A., Potapov, S. A., Ilyin, R. V. 2020. In: Hantauskiy tranzitnyi koridor v epohu paleometalla. Istoriya i arheologiya Semirechiya (Khantau transit corridor in the paleometallic epoch. History and archaeology of the Semirechye), 7. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 91-116 (in Russian).

Gass, A., Goryachev, A. A. 2016. In: Vestnik NGU. Ser. istoriya, filologiya (Bulletin of Novosibirsk State University. Ser. history, philology), 15, no. 5: Arheologiya i ehtnografiya (Archaeology and Ethnography), 85-123 (in Russian)/

Gorodetskiy, V. D. 1924. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 4 (in Russian).

Goryachev, A. A. 2007. In: Istoriya i arheologiya Semirechiya (History and archaeology of the Semirechye), 3. Almaty: “Rodnichok” Publ., 21–41 (in Russian).

Goryachev, A. A. 2014. In: Baipakov, K. M. Baitanayev, B. A. (eds.). Voshozhdenie k vershinam arheologii (Ascent to the heights of archaeology). Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 84-92 (in Russian).

Goryachev, A. A. 2018. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archeology), 1–2, 86–105 (in Russian).

Goryachev, A. A. 2020. Drevniy arheologicheskiy kompleks verxoviev ushcheliya Kishi Turgen (Ancient archaeological complex of the upper reaches of the Kishi Turgen Gorge). Almaty: Margulan Institute of Archaeology (in Russian).

Goryachev, A. A. 2020а. In: Hantauskiy tranzitnyi koridor v epohu paleometalla. Istoriya i arheologiya Semirechiya (Khantau transit corridor in the paleometallic epoch. History and archaeology of the Semirechye), 7. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 135–157 (in Russian).

Goryachev, A. A. 2020b. In: Teoriya i praktika arheologicheskih issledovaniy (Theory and practice of archaeological research), 1 (29), 135-151 (in Russian).

Goryachev, A. A., Galimzhanov, S. E., Gumirova, O. N. 2021. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archeology), 3 (13), 66–97 (in Russian).

Goryachev, A. A., Galimzhanov, S. E., Egorova, T. A., Gumirova, O. N. 2023. In: Onggaruly, A., Mamirov, T. B. (eds.). Margulanovskie chteniya–2023 (Margulan Readings–2023). In 2 vol. Vol. 2. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, in Press (in Russian).

Goryachev, A. A., Galimzhanov, S. E., Kazizov, E. S., Egorova, T. A., Gumirova, O. N. 2022. In: Onggaruly, A., Mamirov, T. B. (eds.). Margulanovskie chteniya–2022 (Margulan Readings–2022). Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 371–387 (in Russian).

Goryachev, A. A., Motov, Y. A. 2018. Arheologicheskiy kompleks Butakty-I (Archaeological complex Butakty I). Almaty: “KazBookTrade” (in Russian).

Goryachev, A. A., Potapov, S. A., Chernov, M. A. 2021. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archeology), 1 (11), 9-34 (in Russian).

Goryachev, A. A., Saraev, V. V. 2020. In: Hantauskiy tranzitnyi koridor v epohu paleometalla. Istoriya i arheologiya Semirechiya (Khantau transit corridor in the paleometallic epoch. History and archaeology of the Semirechye), 7. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 117–134 (in Russian).

Grigoriev, F. P. 1998. In: Toleubayev, A. T. (ed.). Problemy izucheniya i sohraneniya istoricheskogo naslediya (Problems of studying and preserving historical heritage). Almaty: Al Farabi Kazakh National University, 260–270 (in Russian).

Grigoriev, F. P. 2011. In: Istoriya i arheologiya Semirechiya (History and Archaeology of the Semirechie), 4. Almaty: “Rodnichok”, 15–26 (in Russian).

Grigoriev, F. P. 2017. In: Istoriya i arheologiya Semirechiya (History and Archaeology of the Semirechie), 5. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 190–208 (in Russian).

Karabaspakova, K. M. 2011. Zhetysu i Yuzhnyi Kazahstan v epohu bronzy (Zhetysu and Southern Kazakhstan in the Bronze Age). Almaty: Margulan Institute of Archaeology; “Begazy-Tasmola” (in Russian).

Kovtun, I. V. 1999. In: Bobrov, V. V. (ed.). Arheologiya, ehtnografiya i muzeinoe delo (Archaeology, ethnography and museum sciences). Kemerovo: Kemerovo State University, 27–31 (in Russian).

Maksimova, A. G. 1961. In: Trudy Instituta istorii, arheologii, etnografii AN KazSSR (Proceedings of the Institute of History, Archaeology and Ethnography of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR),12, 62-71 (in Russian).

Maksimova, A. G., Ermolaeva, A. S., Maryashev, A. N. 1985. Naskalnye izobrazheniya urochishcha Tamgaly (Rock carvings of the Tamgaly tract). Alma-Ata: “Oner” Publ. (in Russian).

Maryashev, A. N., Goryachev, A. A. 1993. In: Rossiyskaya arheologiya (Russian archaeology), 1, 5–20 (in Russian).

Maryashev, A. N., Goryachev, A. A. 2002. Naskalnye izobrazheniya Semirechiya (Rock images of Semirechye): 2nd edition. Almaty: “21st Century Foundation” Publ. (in Russian).

Maryashev, A. N., Zheleznyakov, B. A. 2013. Drevnosti Kulzhabasy (Antiquities of Kulzhabasy). Almaty: Margulan Institute of Archaeology (in Russian).

Motov, Y. A. 2007. In: Istoriya i arheologiya Semirechiya (History and archaeology of the Semirechye), 3. Almaty: “Rodnichok” Publ., 80-87 (in Russian).

Ozherelyev, D. V. 2012. In: KSIA (Brief Communications of the Institute of Archaeology), 227, 182–191 (in Russian).

Eleuov, M., Bahtybayev, M. (compl.). 2011. Protokoly zasedaniy i soobshheniy chlenov Turkestanskogo kruzhka lyubiteley arheologii (Protokols of meetings and reports of members of the Turkistan section of archaeology amateurs). Turkistan: “Turan” Publ. (in Russian).

Rogozhinskiy, A. E. 2011. Petroglify arheologicheskogo landshafta Tamgaly (Petroglyphs within the archaeological landscape of Tamgaly). Almaty: “Signet Print” Publ. (in Russian).

Rogozhinskiy, A. E. 2020. In: Hantauskiy tranzitnyi koridor v epohu paleometalla. Istoriya i arheologiya Semirechiya (Khantau transit corridor in the paleometallic epoch. History and archaeology of the Semirechye), 7. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 135–157 (in Russian).

Sala, R. 2004. In: Rogozhinskiy, A. E. (ed.). Pamyatniki naskalnogo iskusstva Tsentralnoy Azii (Rock art monuments of Central Asia). Almaty: “Arheologicheskaya ekspertiza” Publ., 60–74 (in Russian).

Saraev, V. V. 2007. In: Istoriya i arheologiya Semirechiya (History and archaeology of the Semirechye), 3. Almaty: “Rodnichok” Publ., 120–128 (in Russian).

Smailov, Z. E., Sakenov, S. 2019. In: Khabdulina, M. K. (ed.). Margulanovskie chteniya–2019 (Margulan Readings–2019). Nur-Sultan: Margulan Institute of Archaeology, 170–180 (in Russian).

Frachetti, M. D., Maryashev, A. N., Doumani, P. N. 2014. In: Izvestiya NAN RK. Ser. obshchestv. i gum. nauk (News of the of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan. Ser. societies. Sciences), 5 (295), 15-22 (in Russian).

Chupakhin, V. M. 1987. Vysotno-zonalnye geosistemy Sredney Azii i Kazahstana (Altitude-zonal geosystems of Central Asia and Kazakhstan). Alma-Ata: “Nauka” Publ. (in Russian).

Frachetti, M. D., Benecke, N, Maryashev, A. N., Doumani, P. 2010. In: World Archaeology, 42(4), 622-646 (in English).

Goryachev, A. A. 2004. In: Linduff, K. M. (ed.). Metallurgy in Ancient Eastern Eurasia from the Urals to the Yellow River. Lewiston, New York, USA: The Edwin Mellen Press, 109–138 (in English).

Goryachev, A. A., Frachetti, M. D. 2022. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archeology), 2 (16), 24–56 (in English).

Maryashev, A. N., Goryachev, A. A. 1998. In: Paleorient (CNRS Editions), 24/1, 71–80 (in French).

Sala, R., Deom, J.-M., Nigmatova, S., Endo, K., Kubota, J. 2018. In: Izvestiya NAN RK. Seriya geolog. i texn. nauk (Proceedings of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan. Series of Geological and Technical Sciences), 2 (416), 76–86 (in English).

Sala, R., Deom, J.-M. 2019. In: Rock Art of Zhetysu. Reserve-Museum “Tanbaly”. Almaty: Zhambyl, 258–273 (in English).

USGS EROS Archive – Digital Elevation – Shuttle Radar Topography Mission (SRTM) 1 Arc-Second Global. URL: https://www.usgs.gov/centers/eros/science/usgs-eros-archive-digital-elevation-shuttle-radar-topography-mission-srtm-1 (DOI:10.5066/F7PR7TFT) (accessed: 29.02.2024).

Загрузки

Опубликован

2024-03-31

Қалай дәйексөз келтіруге болады

Горячев, А., & Антонов, М. (2024). Жетісудың қола дәуірі ескерткіштері: геокеңістікте модельдеу әдісін апробациялау нәтижелері: (Оңтүстік-Шығыс Қазақстан). Қазақстан археологиясы, (1 (23), 154–179. https://doi.org/10.52967/akz2024.1.23.154.179

Выпуск

Бөлім

Далалық зерттеулер